تفاوتهای مرد و زن
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | غلامی، علی |
| عنوان مقاله | زن، مرد، تفاوت(2) |
| نام مجله | سایت پژوهه پژوهشکده باقرالعلوم(ع) |
| سال چاپ | 1 شهریور 1388 |
| امتیاز مقاله | پژوهشی |
مقدمه
در بخش اول مقاله، تفاوتهای زن و مرد و دیدگاه‌های مختلف در این موضوع مورد بحث قرار گرفت و بیان شد که توجه به تفاوتهای زن و مرد مساله مهم و کلیدی در روابط زن و مرد و برنامه‌ریزی‌‌های اجتماعی است. در بخش دوم، به بررسی ادله اثبات تفاوتهای زن و مرد و نیز آثار بیتوجهی به تفاوتهای زن و مرد پرداخته و بایسته‌های این موضوع را مورد توجه قرار می‌دهیم.
کلیدواژه
تفاوتهای زن و مرد، تفاوتهای جسمی، تفاوتهای روانی
گزارشی از مقاله
این مقاله ادامه مقاله زن، مرد، تفاوت (1) می‌باشد. و به تبیین این مباحث می‌پردازد؛
ادله اثبات تفاوتها
از آنجا که وجود تفاوت میان زن و مرد در احکام و آموزه‌های دینی، از ضروریات شریعت اسلام می‌باشد و هیچکس در اصل وجود این تفاوتها تردید ندارد و صرفاً در میزان و دامنۀ این تفاوتها بحث است، لذا در این بخش بحث از تفاوتهای تشریعی نشده و بر تفاوتهای تکوینی تکیه می‌شود. و به اثبات این نکته پرداخته می‌شود که آیا تفاوتهای تکوینی، واقعیتی خارجی دارد و منشأ آن طبیعت است و یا امری موهوم و ساختۀ فرهنگ و تربیت اجتماعی است؟ بدین منظور مقاله به بررسی این مطلب از منظر علوم اجتماعی و منابع دینی، می‌پردازد.
- علوم اجتماعی و دانش‌های بشری: شاخه‌های مختلفی از علوم اجتماعی بحث از تفاوتهای زن و مرد را از زاویه‌های مختلف، در کانون توجه خود قرار داده‌اند. نتایج تحقیقات و آرای اندیشمندان علوم تجربی چنین بود که تا اوایل قرن هفدهم، وجود تفاوتهای طبیعی میان زن و مرد، مورد تفاهم و اتفاق بود و کم کم از قرن هفدهم، تمایزهای تکوینی، مورد تردید قرار گرفت. در قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم، بررسی‌های علمی غالباً تفاوتها را تأیید می‌کرد ولی با استفاده از آزمایشات، تلاش می‌کردند تا خاستگاه تفاوتهای روانی را در محیط و اجتماع جستجو کنند. پس از طرح نظریه داروین، پژوهش‌های بیشتری در اثبات تفاوتهای تکوینی انجام شد که همزمان با پیشرفت علم و رواج تکنولوژی‌های دقیق در عکسبرداری از مغز، شتاب بیشتری گرفت و یافته‌های جدید، بطلان نظر کسانی که قائل بودند این تفاوتها، خاستگاهی غیر طبیعی دارد، بیش از پیش روشن نمود.
- ادله دینی: جدای از بحث تفاوتهای تکوینی، وجود تفاوتهای فراوان در احکام تشریعی میان زن و مرد از ضروریات دین است. چنانکه آیات و روایات متعددی به تفاوت‌‌هایی همچون تمایز وظایف و تکالیف در حجاب، پوشش، مهریه، نفقه، چند همسری، طلاق، سلسله مراتب و وظایف در زندگی زناشویی، ارث، شهادت، حج، نماز، روزه، غسل و... اشاره دارند. بدون شک، وجود این تفاوتهای انکارناپذیر، ناشی از هدفمندی و طرح ریزی خالق حکیم هستی است که در تدبیر خلقت، در متن تکوین و طبیعت، ابزار لازم به منظور دست‌یابی به هدف غایی را در دسترس زن و مرد قرار داده است.
تفاوتهای جسمی، روحی و روانی در متون دینی
تفاوت جسمی؛ در روایات، با استفاده از الفاظی همچون ضعیفات القوی، گل لطیف، ریحانه و نیز با تحریک به مدارا و واگذار نکردن مسئولیتهای سنگین جسمی به زنان، تفاوتهای جسمی زن و مرد، مورد اشاره قرار گرفته است.
تفاوتهای روحی و روانی در متون دینی؛ که عبارت است از: تفاوت در گرایش به زینت، تفاوت در ادراک، خویشتن‌داری و صبر در مسایل جنسی، آرامش‌بخشی، غیرت، عاطفه‌ورزی، دیگر خواهی و تأثیرپذیری که این احساسات و عواطف موجب شده که جنس مونث، تأثیر پذیرتر از جنس مذکر باشد.
حکمت تفاوتها و آثار بیتوجهی به آنها
راز تفاوت بین زن و مرد در استعدادها و قوای مختلف، آن است که انسان موجودی طبیعتاً اجتماعی است و نمی‌‌تواند امور خود را به تنهایی انجام دهد و نیازمند برقراری ارتباط با دیگران است. خداوند به واسطۀ این تفاوتها، زمینۀ ایجاد پیوند را برقرار کرده است. لذا در تفکر اسلامی، ارتقای هر یک از اعضای خانواده و اجتماع، تا حدود زیادی در گرو ارتقای اعضای دیگر است. از این رو، افراد یک جامعه از جمله مرد و زن، کمال خود را در کمال سایر افراد می‌دانند. این حسّ نیاز متقابل، موجب ایجاد پیوند متقابل در قالب احساس نیاز به مکمل می‌شود که در گرو رفع نواقص خویش در تعامل با فرد دیگر است. البته هدف خداوند از خلقت زن و مرد یک چیز است، ولی برای رسیدن به این هدف، مسیرها، استعدادها و ظرفیت‌های متفاوتی را در زن و مرد قرار داده است.
در واقع نقش‌هایی که طبیعت بر عهده مرد و زن گذاشته متفاوت است و الزاماً باید ابزار ایفای این نقش‌ها را در اختیار او گذارد. وجود تفاوتها یاریگر هر یک از دو جنس در انجام وظایف و نقش‌هاست. به همین جهت در روایات، جهاد مردان، بذل مال و جان در راه خدا و جهاد زنان، شوهر داری نیکو و صبر بر بدخلقی همسر می‌باشد. به طور خلاصه می‌توان گفت راز تفاوتها، تشکیل نظام خانوادگی و حفظ پیوندهای اجتماعی از طریق احساس نیاز دو جنس به یکدیگر است. زن و مردی که با فلسفه و حکمت تفاوتها آشنا نباشند، وجود این تفاوتها را نشانۀ تبعیض و ظلم در شریعت اسلام دانسته و از آموزه‌های دینی ابراز نارضایتی می‌کنند. چنین می‌شود که ارزش‌های مردانه اصل قرار گرفته و زنان در اعتراض به شریعت، مسابقه مردانه شدن را با سرعت و اشتیاق برگزار می‌کنند. همچنین بیتوجهی به هویت جنسی و تفاوتها، از عوامل فزونی بیماری‌‌های روانی و جنسی در عصر حاضر و کاهش آرامش و افزایش خشونت در خانواده و جامعه است.
نتیجه‌‌گیری
حال که پذیرفته شد وجود تفاوتها امری مسجّل و حتمی است و آموزه‌های دینی نیز نسبت به تفاوتها حساس می‌باشند، توجه به این نکته ضروری است که تفاوتها می‌بایست در شئون مختلف حیات فردی و اجتماعی مدنظر افراد جامعه و نیز تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان اجتماعی قرار گیرد. برای تحقق این امر، ابتدا می بایست فراتر از لقلقه‌های زبانی، خداوند را در جایگاه بایسته و شایسته خویش قرار داده و به حکیمانه و احسن بودن نظام خلقت ایمان بیاوریم. سپس تفاوتهای طبیعی زن و مرد را شناخته و به جستجوی انتظارات و اغراض الهی از قرار دادن این تفاوتها برویم.
پس از شناخت اهداف و ارزش‌های هر یک از این ویژگی‌ها و استعدادها، وظایف و نقش‌هایی که شریعت متناسب با این تمایزات تکوینی، بر عهدۀ هر یک از زن و مرد قرار داده است را از آموزه‌های دینی استخراج کنیم. در گام بعدی، هر یک از زن و مرد، ضمن احترام به نقش‌های جنس مقابل، وجهه همت خویش را بر روی انجام وظایف و نقش‌های خویش گذارده و انجام آنها را در راستای کمال معنوی و عمل به طرح ریزی حکیمانۀ الهی برای سعادت دنیا و آخرت خویش بداند. جامعه و حکومت نیز می‌بایست در برنامه ریزی‌ها و سیاستگذاری‌ها، خصوصاً در نظام آموزشی، توجه به تفاوتها و مهیا کردن هر یک از دو جنس برای انجام نقش‌ها و مسئولیتهای خویش را در سرلوحۀ فعالیت‌های خود قرار دهد. اصلاح الگوی مشارکت اجتماعی و اشتغال زنان و اصلاح سیستم‌ها حمایتی نظام از زن و خانواده، از دیگر الزامات و بایسته‌های حکومت است.
منبع
- نویسنده: غلامی، علی؛ منتشر شده در سایت پژوهه پژوهشکده باقرالعلوم(ع).1 شهریور 1388
- لینک پژوهشکده باقرالعلوم(ع)