موانع تشکیل خانواده

موانع تشکیل خانواده؛ معضلات جوانان در مسیر ازدواج.

ازدواج و تشکیل خانواده نیازی طبیعی است. دو رکن اصلی ازدواج زن و مرد هستند که در خطبه عقد، با همدیگر پیمان زندگی مشترک را می‌بندند، که در اداره زندگی با هم مشارکت نمایند و تا پایان عمر به هم وفادار باشند.

هر جوانی به ازدواج و تشکیل خانواده علاقه دارد و غریزه جنسی، او را در اقدام به آن دعوت می‌کند و باید هر چه زودتر خواسته طبیعت را اجابت کند و کانون خانواده را برقرار سازد. اما امروزه موانع و مشکلات زیادی در سر راه جوانان وجود دارد که مهمترین آنها شامل موانع فردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می‌باشد.

موانع فردی تشکیل خانواده

سن

سن یکی از موانع ازدواج می‌باشد. پایین بودن و بالا بودن سن ازدواج همواره مشکلاتی را به همراه داشته است. پایین بودن سن برای ازدواج جوانان در صورتی كه فرد از رشد عقلی بالایی برخوردار باشد، مانعی محسوب نمی‌شود حتی آثار مثبتی نیز در بر خواهد داشت.

اما بالا رفتن سن افراد به خصوص دخترانی كه از سن بچه دار شدنشان گذشته‌است و نیز اكراه اطرافیان، به عنوان مانعی برای ازدواج آنها محسوب می‌شود؛ در صورتی كه باید توجه داشت كه «زوجیت» مستقل از فرزند‌آوری است و چه بسا چنین افرادی بیشترین آرامش را در زندگی مشترك تجربه خواهند كرد.

مشكلات عاطفی

علاقه و وابستگی بین اعضای خانواده همیشه و تا حدودی وجود دارد، اما هنگامی که آنچنان به خانواده وابسته‌اند كه تصور جدایی از پدر و مادر برایشان خیلی سخت است. بر این مبنا از ازدواج دوری می‌کنند.

اهمیت دادن به بزرگ زادگی نکته مورد توجه دیگر این است که یک عده‌ای ازدواج نمی‌کنند به خاطر اینکه تصور می‌کنند از دیگران بهتر هستند و می‌گویند؛ ما بهتر از آن کسی هستیم که بخواهیم با او ازدواج کنیم.

یعنی شأنی برای خودشان قائل هستند. شأن گاهی به نسب است، مثلا می‌گویند ما از این خاندان هستیم و باید طرف ما نیز این نسب را داشته باشد و یا از نظر مالی در این جایگاه هستیم.

اگر انسان شأنی برای خودش قائل شد نمی‌تواند ارتباط بگیرد. پیامبر نیز مقداد بن اسود را به ازدواج ضُباعه، دختر زبیر بن عبدالمطلب درآورد تا سطح ازدواج‌ها پایین بیاید و وصلت‌های طبقاتی از بین برود. زبیر، برادر تنی عبدالله، پدر پیامبر و ابوطالب بود.

وجود خواهر یا برادر بزرگ تر

یکی از موانع ازدواج وجود خواهر یا برادر بزرگ‌تر است. گاهی ازدواج دختری به هر دلیل آن قدر تأخیر می‌افتد تا از سن معمول و متعارف ازدواج بالاتر می‌رود و شانس آمدن خواستگار برایش کمتر می‌شود. اگر یک دختر باشد یا فاصله‌اش با خواهر بعد از خودش زیاد باشد کمتر مشکلی به وجود می‌آید.

اما اگر خواهر کوچک‌تری داشته باشد که دم بخت باشد و برایش خواستگار بیاید، در چنین صورتی است که مشکل به وجود می‌آید. اگر پدر و مادر بخواهند دختر کوچک‌تر را شوهر بدهند دختر بزرگ‌تر ناراحت می‌شود و احساس شرمندگی و شکست می‌کند و تصور می‌نماید که نقطه ضعفی برایش محسوب می‌شود و شانس وجود خواستگار برایش کمتر خواهد شد.

موانع فرهنگی تشکیل خانواده

خرافه‌گرایی

بسیاری ازخرافات رواج یافته در جامعه، ساختۀ ذهن بشری است که سبب تردید در انتخاب همسر یا پایبندی به تشکیل خانواده می‌شود که فرد باید از این نوع خرافات پرهیز کند.

برای نمونه، این تصور که با تجرد خواهر بزرگ‌ نوبت به ازدواج خواهر کوچک نمی‌رسد، یا این باور که ازدواج موقت جسارت به ساحت زن است و یا این فکر که ازدواج بایستی برپایۀ عشق افلاطونی بنا شود و یا روش سنتی خواستگاری سبب عقده‌های نهفته در زوج می‌شود از خرافه‌هایی است که مانع از شکل‌گیری زندگی مشترک سعادتمند است.

مخالفت والدین

بعضی از پدران و مادران پرتوقع و سخت‌پسند هستند. دخترش خواستگاران زیادی دارد، ولی هر کدام را به بهانه‌ای پوچ رد می‌کنند. به اندازه تحصیلات داماد، به شغل، به مقدار مال، به خانواده، به قیافه و قد، به خویشان، به روستایی یا شهری بودن داماد و غیره ایراد می‌گیرند.

به دنبال یافتن داماد ایده‌آلی هستند که کمتر پیدا می‌شود. در همین حال به تدریج سن دختر بالا می‌رود، و دیگر خواستگاری در سن او برای ازدواج پیدا نمی‌شود. این روش درمورد والدین پسر نیز صدق می‌کند.

مخالفت خانواده‌ها در مورد ازدواج پسرانشان چند دلیل مهم دارد؛ مانند ناراضی بودن از دختر منتخب، ترس خانواده از جدایی و مستقل شدن فرزند از خانواده، در نظر داشتن دختری در اطرافیان، ذهنیت منفی والدین از گذشته فرزندشان و... می‌باشد که مانع از ازدواج، به هنگام فرزندانشان می‌شود.

موانع اقتصادی تشکیل خانواده

ترس از فقر

ترس از فقر یکی از روش‌های شیطان است تا مؤمن فرمان خدا را نبرد و به اضطرار دچار گناه شود. و این شیطان است که وعدۀ فقر می‌دهد بسیاری از جوانان، بر خلاف میل باطنی، به موقع ازدواج نمی‌کنند؛

با این عذر که مخارج عقد و عروسی، تهیه منزل و اسباب و لوازم زندگی را نداریم و نمی‌توانیم مخارج آینده زندگی را تأمین و آبرومند زندگی کنیم و با این بهانه‌ها بهترین اوقات جوانی را در حال تجرد به سر می‌برند، هنگامی ازدواج می‌کنند که چندان نیازی به آن ندارند و برخی ناچار می‌شوند تا پایان عمر از این نعمت بزرگ محروم بمانند و مجرد زندگی کنند. در حالیکه خداوند وعده داد که تشکیل خانواده می‌تواند وسعت رزق بیاورد و در سوره نورنیز به این مورد اشاره کرده است.

بی کاری

یکی از موانع مهم ازدواج بی‌کاری است. با این که غریزه جنسی در جوانان بسیار نیرومند است و آنان را به سوی ارضای مشروع و قانونی و تشکیل خانواده دعوت می‌کند، اما وقتی بی‌کار و بی‌درآمد باشند و قدرت تأمین هزینه‌های مراسم عقد و عروسی و تأمین هزینه زندگی را نداشته باشند نمی‌توانند به موقع ازدواج کنند، ناچارند غریزه جنسی را سرکوب کنند و ازدواج را تا پیدا کردن شغل و درآمد تأخیر بیندازند. وقتی پسران تا سنین بالا ازدواج نکنند و گاهی اصلًا از ازدواج صرف نظر کنند دختران نیز کمتر خواستگار پیدا می‌کنند و ناچارند تا سنین بالا در خانه پدر و مادر بمانند.

تجمل‌گرایی

امروزه جوانان تحت تاثیر فضای مجازی و ماهواره و غیره به دنبال تغییر در سبک‌های زندگی شان هستند و این تجمل‌گرایی‌ها باعث شده سن ازدواج بالاتر برود و به دلیل فضای مجازی و ماهواره، زمینه تحریک جوانان وجود دارد، اما زمینه ارضا نیست.

پس باید تجمل‌گرایی را از بین ببریم تا ازدواج برای فرزندان تسهیل شود. معمولا همه افرادی که دیر ازدواج می‌کنند به دلیل عدم تمکّنِ مالی نیست، بلکه توقعات و بلندپروازی‌های بی‌جا و تجمل‌پرستی اغلب جوانان، ازدواج را این چنین دشوار ساخته است. قبلاً ازدواج خیلی ساده‌تر صورت می‌گرفت اما امروزه مراسم مجلل عقد و عروسی، هزینه‌های سنگین و کمرشکن مهر و جهاز باعث شده که ازدواج به صورت غولی وحشتناک درآید.

جوانان این مراسم سنگین را جزء لاینفک ازدواج و از علائم شخصیّت خود می‌پندارند. جوان، فکر می‌کند برای ازدواج باید منزل شخصی و مستقل داشته باشد، فرش و اسباب زندگی او باید مرتب باشد، باید مراسم عقد و عروسی را مجلل برپا سازند، باید بعد از ازدواج خودش و خانواده‌اش در کمال رفاه و آسایش زندگی کنند و چون در آغاز جوانی چنین امکاناتی ندارد تأخیر ازدواج را ترجیح می‌دهد.

مسکن

یکی از موانع بزرگ ازدواج، نداشتن منزل است. تهیه منزل برای جوانان بسیار دشوار است و به همین جهت ازدواج‌ها از سنین مناسب به تأخیر می‌افتد. این مشکل اختصاص به جوانان ندارد بلکه قشر وسیعی از مردم به این بلیه سخت گرفتارند.

موانع اجتماعی تشکیل خانواده

مسئولیت‌ناپذیری

یکی دیگر از موانع ازدواج، عدم آمادگی برای پذیرش نقش همسر می‌باشد. فردی که تا به حال به عنوان فرزند خانواده زندگی کرده، حالا باید مسئولیت یک زندگی را به دوش بگیرد. بسیاری از دختران و پسران جوان، از پذیرفتن این مسئولیت‌ها ترس دارند. یکی از دلایل عدم گرایش نسل جوان به ازدواج و تشکیل خانواده رشد روحیۀ مسئولیت‌ناپذیری در نسل جدید به سبب سهل‌انگاری والدین در امر تربیت فرزندان است.

مسولیت ناپذیری باعث شده که جوان از ایجاد تعهد سر پیچی کند و برای ارضای نیازهای خود راه‌های دیگری را در پیش بگیرد. کسی که به ازدواج سفید تن می‌دهد ولی از ازدواج رسمی گریزان است، در حقیقت دارد از پذیرش بار مسولیتی که در جامعه و دین از او می‌طلبد می‌گریزد و دچار روش‌هایی می‌شود که بتواند هرگاه خواست از آن بیرون برود.

ولنگاری اجتماعی

ولنگاری و یا عدم پایبندی به اصول زندگی از مشکلات عمده‌ای است که امروزه گریبانگیر جوانان شده است. شیطان در کمین است تا راه‌‌های جدیدی را برای فروکش کردن شهوت جایگزین ازدواج نماید، چراکه این روش شیطان است که در پی تغییر آفرینش است.

یکی از اوصاف زن و مرد مؤمن حیا است که کم رنگ شدن آن در زندگی اسیب جدی به ازدواج زده و ولنگاری را در جامعه ترویج می‌دهد. دوستی‌های خارج از سنت جامعه و ارتباط‌های نامشروع از این موارد است.

ادامه تحصیلات

عامل دیگری که موجب تأخیر در امر ازدواج می‌شود ادامه تحصیلات دبیرستانی یا دانشگاهی است. اغلب پسران و دختران علاقه دارند تحصیلات خود را حداقل تا دیپلم و در صورت امکان تا لیسانس و بالاتر ادامه دهند. و از طرف دیگر ازدواج را با درس خواندن ناسازگار می‌دانند، زیرا ازدواج مسئولیت آفرین است، و شخص را مقید می‌سازد.

خدمت سربازی

مانع دیگری که در راه ازدواج وجود دارد، خدمت سربازی است. طبق قانون جاری کشور هر پسری ناچار است در سن هیجده سالگی یا بعد از خاتمه تحصیلات مدت دو سال به خدمت سربازی برود. در این مدت از خانه و زندگی دور است و باید مقررات نظام وظیفه را رعایت کند.

بنابراین نمی‌تواند مخارج خانواده‌اش را تأمین کند و از آنها سرپرستی نماید و به همین جهت اغلب پسران ازدواج را تا پایان خدمت سربازی به تأخیر می‌اندازند. و خانواده دختر هم کمتر حاضر می‌شوند دخترشان را به عقد جوانی درآورند که هنوز خدمت سربازی را انجام نداده است. در نتیجه، سنین ازدواج به بعد از بیست سالگی کشیده شده است.

منبع

قران کریم

• «ازدواج موانع و راه کارها»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، شهریور1399ش، تاریخ بازدید: 9 بهمن 1401ش
• امینى، ابراهیم، جوان و همسر گزینى، 1جلد، بوستان كتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم) - قم، چاپ پنجم، 1390ش.
• «جوان و همسر گزینى»، پایگاه اطلاع رسانی ایت الله ابراهیم امینی، 1390ش.
• «موانع و مشکلات ازدواج و راه های برخورد با آن»، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام ، اسفند 1393ش، تاریخ بازدید: 9 بهمن 1401ش.
• شوبکلائی، مسلم، «ازدواج و تشکیل خانواده (موانع و راهکارها)»، مجله پیام، شماره 133، تابستان 1398ش.
• محمدی ری شهری، محمّد، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، مترجم: حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، 1389ش.
• طباطبایی، فرزاد، «مخالفت خانواده پسر با ازدواج و راه حل آن»، هنر زندگی، تاریخ بازدید: 9 بهمن 1401ش.