کاهش باروری
فرایند نوسازی با دگرگونی های ژرفی در عرصه های گوناگون زندگی فردی و اجتماعی انسان ها همراه بوده و خانواده را به عنوان ساحتی مهم حوزه زندگی بشر، دچار دگرگونی نموده است. یكی از پیامدهای این تغییرات، تحولاتی جمعیتی بود كه جوامع بشری را با چالشی جدی مواجه ساخت. نوسازی در نیم قرن اخیر، از طریق عوامل گوناگون بر كاهش باروری جوامع انسانی تاثیر گذاشته است. یكی از این عوامل، اشاعه اندیشه های فمینیستی است. این نوشتار، با روش اسنادی و كتابخانه ای، به واكاوی دلالت های جمعیت شناختی نظریه فمینیستی می‌پردازد. یافته ها حاكی از این است كه نظریه فمینیستی، با اشاعه اندیشه هایی چون فردگرایی، نگرش منفی به ازدواج، تولید مثل و نقش مادری و تجویز سقط جنین، آزادی های كامل جنسی، تحقیر كار خانگی ، تشویق زنان به كسب تحصیلات عالیه، اشتغال خارج از خانه و نیز تشویق زنان به بازتعریف هویت زنانه، بر تحولات جمعیتی و كاهش باروری تاثیر گذاشته است. به نظر می رسد، دلالت های فمینیستی، موجب مسائل نوینی برای جوامع شده و به دلیل ناسازگاری با آموزه های دینی و الگوی اسلامی – ایرانی خانواده، نمی‌تواند مورد پذیرش قرار گیرند.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | اسماعیل چراغی کوتیانی |
| عنوان مقاله | دلالت‌های جمعیت شناختی نظریه فمینیستی |
| نام مجله | معرفت فرهنگی اجتماعی |
| سال چاپ | تابستان 1395 |
| شماره مجله | شماره 27، صفحات 139 تا 164 |
| امتیاز مقاله | علمی - پژوهشی |
دلالت های جمعیت شناختی نظریه فمینیستی
نظریه فمینیستی با داعیه دفاع از حقوق زنان و شناسایی و برطرف كردن بسـترهای نـابرابری و سـتم بـر زنان، در سپهر اندیشه اجتماعی خویش، جایگاه علمی فراهم آورده است. بی‌شـک دلالـت آشـكار ایـن اندیشه ارتقا وضعیت زنان بود، اما این اندیشه دلالت‌های آشـكار و پنهـان دیگـری نیـز دارد كـه نقشـی اساس در تحولات اجتماعی دارند. از جمله دلالت‌های اثربخش آن، دلالت‌های جمعیت‌شـناختی اسـت. نظام معنایی این نظریه، به گونه‌ای است كه محصول آن، محو باروری در زنان و یا دست كـم كـاهش آن است. آنان معتقدند: زنان و پایگاه اجتماعی پایین آنهـا و تأكیـد بـر وظیفـه اصـلی آنهـا در زاد و ولـد و پرورش فرزندان، نقش اساسی در ایجاد مسائل جمعیتی دارد. نویسنده در صدد تبیین فمینیسم و گسترش گفتمان فردگرایی می‌باشد، چون یکی از مهم ترین مبانی نظری نظریه فمینیستی، که در تحولات جمعیتی نقش ایفا می‌کند، فردگرایی است. تقدم حقوق فردی در حوزه خانواده، که در نظریه فمینیستی به عنوان یک اصل غیر قابل انکار پذیرفته شده است، پیامدهای منفی بسیاری در خانواده به دنبال دارد.
ازدواج و خانواده در نظریه فمینیستی
در رویکرد فمینیستی، درباره خانواده و ازدواج، نگاه یکسانی وجود ندارد. هر چند در موج اول، خانواده به ندرت به عنوان یک نهاد زیر سوال می‌رفت، اما در موج دوم، نگاه اکثریت فمینیستها به خانواده، رویکردی به شدت انتقادی بود و بیشتر به نقش خانواده، در فرودستی زنان توجه می کردند. استدلال كلی آنها این بود كه موقعیت زنان، بـه عنوان همسر و مـادر و همچنـین فرایند جامعه پذیری در خانواده، كه نگرش‌های مربوط بـه زن و مرد و زنـانگی و مردانگـی را بـه نسل‌های بعد منتقل می‌كنند، نقش اصلی را در فرودست سازی زنان و تداوم تقسـیم كـار مرزهـای جنسیتی و روابـط قـدرت میـان زن و مرد دارنـد. در رویکرد فمینیستی، خانواده نه تنها محور نیست، بلکه ساختاری ستم آلودی است که باید دگرگون شود. در مقاله رویکردهای مختلف فمینیستی را بررسی کرده و دیدگاه هرکدام را در مورد خانواده و ازدواج بیان کرده است.
تولید مثل و نقش مادری در نظریه فمینیستی
تولیدمثل، یكیی از كاركردهای مهم خانواده است كه بقـای جوامـع و بـه طور كلـی، بقـای نسـل بشـر را تضمین می‌كند. نظریه فمینیستی با به چالش كشیدن اصل این كاركرد و یا نوع عینیت یافته آن، نقـش مهمـی در كاهش باروری و در پی آن، تحولات جمعیتی قرن اخیر ایفا نموده است. در نظر فمینیستها، كاركرد تولیدمثل و نقش مادری، جایگاهی چالش برانگیز اسـت. در نظـر برخـی از فمینیستها، تولیدمثل و مادری، باری بر دوش زنان و بخشی از فرایند ستم و سركوبی است كه باید از سـر راه زنان برداشته شود. این گروه، غالباً فناوری‌های جدید را، كه فشار تولید مثل بر زنان را كـاهش مـی‌دهنـد، به عنوان كلید رهایی زنان از انقیاد مردان تلقی نموده‌اند. در ادامه نویسنده به نظریه فمینیستها؛ در مورد سقط جنین، تحقیر کار خانگی، اشتغال زنان، آزادی کامل جنسی، باز تعریف هویت زنانه، تشویق زنان به تحصیل می‌پردازد. به طور کامل این مباحث تبیین و دیدگاه های مختلف رویکرد های فمینیستی را شرح و تفسیر می کند.
کلیدواژه ها
فمینیسم، جمعیت، باروری، دلالت، نظریه فمینیسم.