سیاست‌های جنسیتی
سیاست‌های کلی علم و فناوری در مورد اشتغال و تحصیل زنان موضوع قابل تفسیر و مهمی می‌باشد. لذا در این مقاله هدف پژوهشگر تفسیر مفاهیم «استعداد»، «تحصیل» و «اشتغال» در سیاست‌های کلی «علم و فناوری» از حیث جنسیت و در اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی است. در ابتدا با توجه به نظرات رهبر معظم انقلاب درباره تفاوت‌ها و شباهت‌های استعدادهای خدادادی و الگوی اشتغال زنان و مردان صحبت شده است. و در ادامه رشته‌های تحصیلی که مناسب هر شخص است و با ویژگی‌های خدادادی آن فرد هماهنگ است بیان شده است. در نهایت این‌گونه برذاشت شد که استعدادهای زنان و مردان در جنبه‌های انسانی و معنوی مانند یکدیگر و در بخش‌های جسمی و عاطفی متفاوت است و در ارتباط با آن برخی مشاغل و رشته‌ها بین زنان و مردان یکسان و برخی دیگر بین آن‌ها متفاوت است.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | سلیمی، غلامرضا |
| عنوان مقاله | تفسیر سیاست‌های کلی علم و فناوری در مورد اشتغال و تحصیل زنان |
| نام مجله | مطالعات راهبردی بسیج |
| سال چاپ | تابستان 1394 |
| شماره مجله | 67 (26 صفحه - از 103 تا 128 ) |
| امتیاز مقاله | علمی - پژوهشی (وزارت علوم)/ISC |
واژگان كلیدی
اشتغال زنان، استعداد طبیعی، پذیرش دانشجو، زنان.
گزارش مقاله
نویسنده در این مقاله در نظر دارد سیاست‌های کلی علم و فناوری در مورد اشتغال و تحصیل زنان را مورد بررسی قرار دهد. همچنین به بیان ادبیات نظری و پیشینه تحقیق، مبانی اسلامی و مبانی فمینیسم پرداخته است؛ و پیشینه موضوع، حجم نمونه و شیوه گردآوری داده‌ها و یافته‌ها را بررسی می‌کند. و در انتها پیشنهاداتی را ارائه می‌دهد.
ادبیات نظری و پیشینه تحقیق
مسئله زن و خانواده یکی از مهم‌ترین محورهای چالش اسلام و دنیای غرب است. در نظریه پیشرفت اسلامی، زن و خانواده نقش محوری و جدایی ناپذیر از یکدیگر دارند؛ خانواده کلمه طیبه‌ای است که سلول اصلی جامعه و شرط لازم برای پیشرفت آن است و جامعه با داشتن خانواده‌های مستحکم است که به صلاح خواهد رسید؛ خانواده سالم و آرام هم محیطی است برای تربیت فرزندانی با ساختار عاطفی و روانی سالم و هم مکانی است برای تجدید قوای زوجین و آرامش یافتن آن‌ها.
مبانی اسلامی
بر خلاف برخی نظریات که زن را مقدمه وجود مرد و آفریده شده از باقیمانده گل وجود او می‌داند، اسلام معتقد است زن و مرد دارای آفرینشی یکسان و مستقل می‌باشند. بر خلاف آن‌چه فمینیست‌ها ادعا می‌کنند که در واقع از لحاظ جسمی و عاطفی بین زن و مرد تفاوتی وجود ندارد و تفاوت‌های بوجود آمده به خاطر اثرات محیطی است از منظر اسلام بین استعداد جسمی و عاطفی زن و مرد تفاوت وجود دارد. آیت الله جوادی آملی در این زمینه بیان می‌دارد «قرآن کریم وقتی مسئله زن و مرد را مطرح می‌کند می‌گوید: این دو را از چهره ذکورت و انوثت نشناسید بلکه از چهره انسانیت بشناسید و چون حقیقت انسان را روح او تشکیل می‌دهد، نه بدن او؛ انسانیت انسان را جان او تأمین می‌کند نه جسم او».
مبانی فمینیسم
باوجود تنوع دیدگاه‌های فمینیستی، می‌توان هفت رویکرد عام را در این رابطه شناسایی کرد که عبارت‌اند از: فمینیسم لیبرال، فمینیسم مارکسیست، فمینیسم رادیکال، فمینیسم سوسیالیست، فمینیسم اگزیستانسیالیست، فمینیسم روانکاوانه و فمینیسم پست مدرنیست. هستی‌شناسی زنان و شباهت‌ها و تفاوت‌های استعدادهای آنان با مردان موضوع محوری تمام نحله‌های فمینیستی است. برخی از فمینیست‌ها برآنند که مفهوم زن ماهیتی مجعول است. آن‌ها منکر تفاوت‌های طبیعی زن و مرد هستند. سیمون دوبوار در کتاب جنس دوم بیان می‌دارد: «انسان زن به دنیا نمی‌آید، بلکه زن می‌شود».
به عبارت دیگر، مفهوم زن، ناظر به امری وجودی نیست، بلکه از امری ماهوی، آن هم ماهیتی مجعول و دست دوم حکایت می‌کند. اما وجود تفاوت‌های فیزیولوژیک غیر قابل انکار معضلی برای قائلان به این فکر به وجود آورده بود.
پیشینه موضوع
در ادامه برخی مقالات علمی پژوهشی مرتبط با موضوع مقاله یعنی تحصیل و اشتغال زنان مرور می‌شوند.
- کهریزی و مرادی: سوال اصلی پژوهش حاضر عبارت است از: چالش‌های اخلاقی اشتغال زنان در بیرون از منزل و راهکارهای اسلامی برای مقابله با آن‌ها چیست؟ فشار مضاعف به زنان، سوء استفاده جنسی علیه زنان، ایجاد روحیه متقابل بین همسران و افزایش طلاق چالش‌های اخلاقی هستند و راهکار مقابله با آن‌ها عبارت‌اند از: وجوب نفقه بر مرد، منع زنان از پرداختن به مشاغل سخت خشن، پرهیز از زندگی تجملی، خودداری از اسراف و تبذیر، حضور در سایه حجاب و ترغیب مردان به مشارکت در امور خانه.
- بابایی فرد: پژوهش درصدد سنجش تاثیرات اشتغال زنان بر خانواده و روابط اجتماعی در شهر آران و بیدگل است. این پژوهش با روش پیمایشی و مصاحبه با 250 نفر از زنان شاغل متأهل در شهر آران و بیدگل انجام شد. نتایج نشان می‌دهد که بین نقش‌های کاری و نقش‌های سنتی خانه‌داری، همسرداری و فرزندداری و همچنین روابط اجتماعی تعارض وجود دارد و رابطه میان آن‌ها معنادار و مستقیم است.
حجم نمونه و شیوه گردآوری داده‌ها
این مقاله درصدد تفسیر سیاست‌های کلی علم و فناوری است. تفسیر در معنای حقوقی، پرده برداشتن از معنای متکلم یا قانون‌گذار از طریق الفاظ است و با توجه به این‌که رهبر معظم انقلاب سیاست‌های کلی نظام را تعیین می‌کنند برای تفسیر آن‌ها به نظرات ایشان رجوع شده است. با توجه به ماهیت پژوهش و استراتژی آن، انتخاب نمونه تحقیق با استفاده از نمونه‌گیری‌های آماری انجام نمی‌پذیرد. بدین منظور پژوهشگر برخی سخنرانی‌های مهم رهبر معظم انقلاب در مورد زنان را جمع‌آوری کرده و مضامین مرتبط با سؤالات پژوهش را در آن‌ها استخراج می‌کند و این کار را تا جایی انجام می‌دهد که به کفایت نظری برسد.
یافته‌ها: در ادامه به بررسی سؤالات پژوهش پرداخته می‌شود؛
استعداد
سؤال: استعدادهای طبیعی زنان با مردان چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی دارد؟ از مباحث مهم و کلیدی در حوزه مطالعات زنان وجود یا عدم وجود تفاوت در ماهیت زن و مرد و استعدادهای آنان است که اتخاذ موضع در این مسئله در شکل‌گیری تفاوت‌های مکاتب حقوقی نسبت به موضوعات مختلف زنان مانند حق اشتغال تأثیر بسزایی دارد. از دیدگاه مقام معظم رهبری زن و مرد از حیث حقیقت انسانی و سرشت اولیه خلقت، استعداد معنوی و تقرب الی الله با یکدیگر تفاوتی ندارند ولی در حوزه‌های عاطفی و جسمانی از یکدیگر متفاوت هستند.
تحصیل
سؤال: متناسب با الگوی اسلامی اشتغال زنان و مردان و استعدادهای آنان، چه بازبینی‌هایی در رشته‌های تحصیلی و نظام پذیرش دانشجو باید صورت پذیرد؟ از دیدگاه رهبر معظم انقلاب در مورد رشته تحصیلی نیز باید بازبینی با توجه به استعدادهای زنان و نیازهای شغلی آنان صورت پذیرد. در این زمینه برخی رشته‌ها باید به صورت ایجابی برای آنان ایجاب شود و فرهنگ‌سازی لازم برای ورود زنان به این رشته‌ها انجام شود.
اشتغال
سؤال: الگوی اسلامی اشتغال زنان با مردان چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی دارد؟ دیدگاه مقام معظم رهبری در مورد اشتغال زن و مرد مبتنی بر نظر ایشان در مورد استعدادها است؛ یعنی همان‌طور که که معظم‌له در برخی حوزه‌ها استعدادهای زن و مرد را مشترک می‌دانند به وجود برخی مشاغل مشترک هم اعتقاد دارند و همان‌طور که قائل به برخی تفاوت‌ها در استعدادها هستند، برخی مشاغل را مختص زنان و برخی مشاغل را مختص مردان می‌دانند.
نتیجه‌گیری و پیشنهادها
تفسیر سیاست‌های کلی علم و فناوری بر اساس معارف ناب اسلامی برای جلوگیری از تفسیر التقاطی آن‌ها، هنگام تبدیل به سیاست‌های اجرایی ضروری است. استعداد، تحصیل و اشتغال از جمله مفاهیم موجود در این سیاست‌ها هستند که باید با یک برش جنسیتی مورد توجه قرار گیرند تا تمایز رویکرد اسلامی به آن‌ها با رویکرد فمینیستی که در غرب منجر به فروپاشی خانواده و بحران‌های اجتماعی متعدد شده، آشکار گردد.
پیشنهادات پژوهشی برای پژوهش‌های آتی عبارت‌اند از:
- با توجه به این‌که برخی مفاهیم موجود در سیاست‌های کلی، مفاهیمی تفسیرپذیر هستند، شرح و تفسیر آن‌ها بر اساس مبانی و معارف ناب اسلامی و دیدگاه رهبر معظم انقلاب به عنوان ابلاغ‌کننده آن‌ها، برای جلوگیری از تفسیر انحرافی و التقاطی آن‌ها ضروری است.
- با توجه به نقش محوری زن و خانواده تدوین پیوست زن و خانواده طرح‌ها و سیاست‌های کلان ضروری است.
منبع
- نویسنده: غلامرضا سلیمی؛ فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال هجدهم، تابستان ۱۳۹۴، شماره ۶۷
- لینک نورمگز
- لینک پرتال جامع علوم انسانی
- لینک سامانه مدیریت نشریات علمی
- لینک پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی